طنز و طنزپردازي ازآن دسته مباحثي است كه به عقيده برخي درادبيات فارسي كمتر به آن پرداخته شده است. شايد چندان درست نباشد كه تولد طنز درادبيات فارسي را به دوران معاصر محدود كنيم چراكه با بررسي آثار بزرگاني همچون خواجه حافظ شيرازي متوجه وجودطنز دربرخي از غزل‌هاي اين شاعر بلند آوازه ايراني مي‌شويم. طنزتلخي كه گاه لسان الغيب به آن توسل جسته وهنرمندانه به بيان آنچه در نظر دارد به مخاطب منتقل كند مي‌پردازد. البته بزرگاني ديگري همچون مولانا و سعدي نيز آثاري قابل توجه در اين حوزه خلق كرده‌اند كه با اين تفاسير چندان منصفانه نيست اگر همچون برخي افراد ناآگاه طنز در ادبيات فارسي را به دوران معاصر محدود كنيم.

با وجود اين مباحث به سراغ ناصرفيض يكي از طنز پردازان كشورمان مي‌رويم تا از منظر وي به بررسي طنز درميان آثار طنزپردازان معاصر فارسي بپردازيم.

به عنوان نخستين سؤال چرا برخلاف رسانه‌هايي همچون راديو وتلويزيون ما در عرصه شعر شاهد حضور جدي و فعال طنزپردازان كشورمان نيستيم؟
اين مسئله از علت‌هاي مختلفي ناشي مي‌شود كه مهم‌ترين آن به شرايطي بازمي‌گردد كه برخي از طنزنويسان ما به آن گرفتارند. اغلب شاعران ما به علت درنظرگرفتن برخي ملاحظات و حساسيت‌ها تمايل چنداني براي ورود به اين عرصه ندارند.
البته اين مسئله تنها طنز را گرفتار خود نكرده است چراكه تقريباً ترانه سرايي نيزدرهمين شرايط به سرمي برد. فرض كنيد كسي كه مي‌خواهد وارد عرصه ترانه شود تحت تأثير برداشت‌هاي غلطي كه درمقايسه با ديگرقالب‌هاي شعر با آن مواجه مي‌شود و اين كه برخي گمان مي‌كنند كه ترانه از شأن پائين‌تري به نسبت ديگر قالب‌ها برخورداراست؛تمايلش رابراي واردشدن به آن حيطه از دست مي‌دهد.
اين اتفاقي است كه درحوزه طنز نيز به وضوح قابل مشاهده است. عده‌اي به غلط گمان مي‌كنند كه شعركلامي به اصطلاح آسماني است وبايد تنها براي مفاهيم جدي به سراغ آن رفت وچندان سخت نيست كه تصوركنيم چنين افرادي به شاعران فعال درحوزه طنز چگونه مي‌نگرند. با اين تفاسير طبيعي است كه شاعران با اين تصور كه در صورت فعاليت دراين حوزه از شأن كمتري به نسبت با شاعراني كه درحوزه‌هاي جدي شعر مي‌سرايند برخوردار خواهند بود؛ به آن وارد نشوند.
با اين تفاسير مهم‌ترين عامل بي‌مهري به طنز درحوزه نظم از وجود چنين شرايطي نشأت مي‌گيرد؟
البته شايد صحيح تراين باشد كه بگوييم برخي از علل كم اقبالي شعر طنز درمقايسه با ديگر حوزه‌هاي شعر به اين دلايل باشد چراكه دشواري شعر سرودن دراين حوزه را نيز مي‌توان ازجمله علت‌هاي مهمي دانست كه تحت تأثيرآن كمترشاعري به اين بخش وارد مي‌شود.
دشواري خلق اثر طنزآن هم با وجود معيارهايي كه شاعر در مواجهه با مخاطب ايراني با آن روبه‌رو است يكي از مهم‌ترين علل كم توجهي به شعر طنز است. معيار‌هايي كه جامعه اخلاق‌گراي ايراني را در برابر شاعران علاقه‌مند به اين حوزه قرار مي‌دهد.
درچنين شرايطي و با توجه به چنين فضايي شاعر براي ورود به اين عرصه به ابزار بسيارقدرتمندي براي جذب مخاطب خود نياز دارد. ابزاري كه شايد بي‌اغراق بسياري ازآن بي‌بهره بوده وچندان قدرت دست‌و‌پنجه نرم كردن با آن را نداشته باشند.
البته اين مسئله تنها به شعر طنزمحدود نمي‌شود چراكه در هرهنري يكي از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي خلق اثر قابل توجه برخورداري ازتوانايي و استعداد ويژه آن است. به عنوان مثال شايد شاعري كه دركارخود موفق است درديگر عرصه هنري نظيرنقاشي نتواندچندان موفق ظاهرشود. هرهنري توانايي‌هاي خاص خود را مي‌طلبد و تنها فردي موفق مي‌شود كه درمسير درست گام بردارد. اگر فردي كه درموسيقي استعداد دارد وارد هنرنقاشي شود شايد هيچ گاه نتواند دست به خلق اثري درخور توجه بزند. آثار چنين هنرمنداني درهرعرصه‌اي كه باشد درسطحي متوسط خواهد بود. آثاري كه به وفور در ميان هنرهاي مختلف ديده مي‌شوند.
با اين تفاسيرفعاليت درعرصه طنزكاري نيست كه ازعهده هركسي بربيايدوطبيعي است كه شاعران كمتري براي ورود به آن اقدام كنند!
بله،همان گونه كه پيشترنيز به آن اشاره كردم اين يكي از دلايل مهمي است كه طنز با تمايل كمتري از سوي شاعران روبه‌رو مي‌شود. بي اغراق شايد بتوان گفت كه كمترفردي مي‌تواند همچون مولانا با قدرت درتمثيل‌ها و حكايات يا اشعارش ظاهر شود.
اگر گلستان سعدي را مطالعه كنيد متوجه خواهيد شد كه اغلب حكايات گلستان اين شاعر نامدار پارسي گوي نيزبرخوردار از گونه‌اي متعالي از طنز است. از سعدي و مولانا كه بگذريم غزليات حافظ نيز به جهت زندگي در دوراني پرتنش وحضورحكامي كه سبب اين تنش‌ها به شمار مي‌آمدند از طنزي زيركانه برخوردار است. زندگي درچنين شرايطي خواجه شيرازي را بر آن مي‌دارد كه اگر نمي‌تواند حرف خود را مستقيم بيان كند از توانايي خاص خود درسرودن شعراستفاده كند و آن توانايي چيزي نيست جزاستفاده از زبان طنزآلود.
طبيعي است كه استفاده از زبان طنزآميز نيازمند تسلط بر اين حوزه شعري است. توانايي خاصي كه حافظ به خوبي به آن احاطه داشت. طنز زباني است كه مي‌توان حرف‌هايي كه قابليت بيان بي‌پيرايه را ندارند با بهره جستن از آن‌ها بيان كرد.
اگر شاعري كه علاقه‌مند به فعاليت در اين حوزه كه هنرمندان قدري را به مبارزه مي‌طلبد باشد؛بايد با وجود توجه به تمام اصول شعر سرودن، مطالعه متون نظم و نثر ادبي بويژه در بخش طنز، به شرايط اجتماعي كه در آن زندگي مي‌كند نيز احاطه كامل داشته باشد. با اين تفاسير و با در نظر گرفتن اين شرايط مي‌توان به خلق اثري خواندي و ماندگار اميدوار بود.
انتخاب نوع رسانه‌اي كه طنز از طريق آن به مخاطبان عرضه مي‌شود چقدر در اقبال يا كم اقبالي به اين گونه ادبي مؤثر خواهد بود؟
اگر شاعرفعال در حوزه طنز به شناخت خوبي ازمخاطبان خود رسيده باشد و به اصول سرودن شعر نيز احاطه كافي داشته باشد؛ باز هم اينها براي موفقيت او كافي نخواهد بود چراكه انتخاب نوع رسانه‌اي كه قرار است هنرش را از آن طريق عرضه شود نيز بسيار مهم خواهد بود.
اين كه كدام نوع طنز مناسب هفته‌نامه است يا روزنامه، فصلنامه و ماهنامه بحثي است كه به شناخت شاعر از رسانه،عملكرد آنها و نوع مخاطباني كه به آنها مراجعه مي‌كنند بازمي‌گردد. شايد اثري كه شما براي انتشار در فصل نامه مي‌فرستيد هيچ تناسبي با روزنامه نداشته باشد و با اقبالي در آن روبه‌رو نشود.
طنزپرداز بايد تمام اين عوامل را در نظر داشته باشد و با كنارهم قرار دادن آنها به اين مسئله بينديشد كه توانايي ورود به اين عرصه را دارد يا نه. به غير از موارد ياد شده عوامل ديگري نيز دراين مسئله دخيل هستند كه گفت‌و‌گو درباره آنها در اين زمان اندك ممكن نيست.
آقاي فيض در عرصه شعر طنز شاعران ما تريبون چنداني براي معرفي اثر خود ندارند و در مقايسه با ديگر حوزه‌هاي شعري با توجه كمتري روبه‌رو هستند؛اين مسئله تا چه اندازه اثرگذار خواهد بود؟
البته در سال‌هاي اخير طنز كمي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است به‌طوري كه ما شاهد برگزاري جشنواره‌هايي در اين خصوص هستيم. جشنواره‌هايي همچون جشنوازه طنز مكتوب،جشنواره سراسري شعر طنز كه برگزاري چنين جشنواره‌هايي در صورت مديريت صحيح در تقويت و حمايت اين عرصه بسيار مؤثر خواهد بود. حوزه هنري نيز به خوبي دراين زمينه قدم برداشته است به‌طوري كه ما از حدود هشت سال قبل شاهد توجه بيشتربه شعر طنز هستيم.
خوشبختانه امروز ما در محافل مهم كشور نيز شاهد توجه مسئولان به طنز هستيم. طنز در كشور ما پديده نوظهوري نيست ولي امروز به حمايت‌هاي بيشتري براي رشد نيازمند است.
 

منبع:ایران/ مريم شهبازي

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

نويسنده : ADMIN | تاريخ : برچسب:شعر طنز,ناصر فيض,شاعرطنز,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |