در گذشته  شعر  کلاسیک پا به پای  موسیقی  سنتی و هماهنگ با آن پیش می رفت ونتیجه آن

 سرودن ترانه هایی زیبا و مخاطب پسند بود.

اما در سالهای اخیر با جهش بی سابقه  موسیقی در جهان  و در جا زدن جریان  شعردر ایران

 بزرگترین لطمه به ترانه امروز ایران ، وارد شده است.

استفاده از موسیقی روز دنیا (راک ، بلوز ، فلامنکو، رپ ،جاز ، پاپ و...) در کنار عروض

و قافیه دیروز و قالب های کهنه و فرسوده  شعر  کلاسیک چنان  فاجعه ای به  بار  آورده که

عمق آن ناپیداست.

متاسفانه اکثر ترانه سراهای ما بعلت نبودن ملاک و معیار موسیقایی لازم هنوز هم ترانه رابا

عروض و وزن  و قافیه  می سرایند ، غافل  از اینکه  مسلط  شدن  به  بخشی از موسیقی  که

لازمه سرایش ترانه است  (تئوری مقدماتی موسیقی) ، بسیار آسانتر از مسلط  شدن به اوزان

 دست و پاگیر عروضی است.

بی شک در سالهای آتی کسانی در ترانه ایران ، حرف اول  و آخر را خواهند زد که علاوه بر

شعر در زمینه موسیقی هم  طلاعات لازم وکافی را داشته باشند. در مقاله  قبلی ترانه ملودیک

مورد بررسی قرار گرفت ، در این مقاله  به بررسی ترانه  ریتمیک  خواهیم پرداخت . مطالبی

که در این مقاله عنوان می شود ، توضیحات ساده شده ای از تعریف دقیق و علمی  ریتم  است.

تعریف ریتم :

ریتم به حرکتی موزون گفته می شود که  با نظم خاص (فاصله زمانی منظم) تکرار می شود .

ریتم ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

۱- ریتم ساده ( ۴/۲ ، ۴/۳ ، ۴/۴ و ...)

۲- ریتم مرکب ( ۸/۶ شاد ، ۸/۶ غمگین و ...)

از ترکیب ریتم های ساده ،ریتم مرکب به دست می آید. تعداد ریتم ها بسیار زیاد می باشد، اما

ریتم هایی که ترانه بر مبنای آنها سروده می شود ، ریتم های محدودی است.

تقریبا  تمامی  ترانه ها بر مبنای ریتم های ( ۴/۲ ، ۴/۳ ، ۴/۴ ، ۸/۶ شاد ، ۸/۶ غمگین)

 سروده می شوند.

ریتم در ترانه:

در ترانه ریتم ازترکیب دینامیک و استاتیک (حرکت و سکون) واژه ها و مصرع ها حاصل

می شود ، به عبارت ساده تر از ترکیب سکوت و  حرکت در فاصله زمانی منظم  ریتم  ایجاد

می شود.اما سوال مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که چگونه سکوت و حرکت  را

در ترانه  تشخیص دهیم  تا بر مبنای آن ریتم  ترانه را تعیین کنیم؟ 

پاسخ بسیار ساده است : با استفاده از "میزان".

میزان در موسیقی:

هر قطعه موسیقی بوسیله خطهای عمودی  به قسمتهای  مساوی از نظر زمان  تقسیم می شود.

هر یک از این واحدها را "میزان" و خطهای عمودی جداکننده را "خط میزان" می نامند.

پس هر قطعه از ترکیب چند میزان تشکیل شده است  که دارای  یک کسر میزان  می باشد که

این کسرمیزان همان ریتم ترانه است که آنرامی توان از ملودی ترانه هم بدست آورد.

میزان در ترانه:

در ترانه  خط  میزان را با کاما نشان  می دهیم. پس قبل از هر کاما  یک میزان خواهیم  داشت

 اما باید  دقت کرد که هر میزان  (جملات  یا واژه هایی  که  قبل از کاما می آیند)  یک  مفهوم

کاملا  مستقل را بیان کند  نه  یک مفهوم  نیمه تمام.  به عنوان مثال به   قطعه  (بیت) زیر دقت

 کنید:

                کسی بجز تو یار من نیست              گذشتن از تو کار من نیست   

اگر کاما را در وسط  هر مصرع بگذاریم  چهار میزان  خواهیم  داشت ، دو میزان در مصرع

اول و دو  میزان در مصرع دوم ،  اما  این میزان ها از لحاظ  مفهوم  ناقص هستند و هرمیزان

یک مفهوم مستقل را بیان نمی کند، پس کاما باید در انتهای مصرع قرار بگیرد.